Fijne jaarwisseling!!!

Corba

Toen Sjakoo op de ulo zat aan de Lijsterbesstraat liep hij met zijn klasgnoten vaak in de pauzes een rondje door de Rozenstraat. Er werd dan nog wel eens halt gehouden bij het winkeltje van Corba.

Inbraak

Enkele jaren na de oorlog werd er ingebroken bij Sjakoo's oom Andries Mol. Er werd een breekijzer gevonden met de letters "S.M." erop. Het ging niet om initialen, zoals men eerst wel dacht, maar om het logo van de Staatsmijnen. Naar het schijnt heeft de politie aan de hand hiervan de dader kunnen achterhalen. Het bleek iemand te zijn die een tijdje bij oom Andries in huis had gewoond. Wat er precies gestolen is, weet Sjakoo niet.
In de Hepkema van 4 juli 1949 wordt melding gemaakt van het oplossen van de inbraak.

Sjakoo's grootvader, Gerard Peeters, was begin jaren vijftig verkiesbaar voor de Tweede Kamer (De Waarheid van 13 mei 1952).

Ongeluk tekenleraar

Toen Sjakoo op de middelbare school na een fijne zomervakantie de eerste schoolles erna fluitend het lokaal van tekenleraar Bert Brante binnenwandelde, kon hij meteen weer vertrekken: "Eruit Sjakoo, eruit!" Hij was vergeten dat Brante een hekel had aan fluiten en Brante dacht vermoedelijk dat Sjakoo meteen alweer vervelend deed. (Bericht uit de Friese Koerier van 10 oktober 1968).

tante Koba

Op 6 juni 1958 maakte de Friese Koerier er melding van dat 'tante Koba' 25 jaar kraamverzorgster was. Ook Sjakoo is met haar hulp ter wereld gekomen.

Eindexamen

De Friese Koerier meldde op 22 juni 1968 de personen die te Heerenveen voor hun Mulo-examen waren geslaagd. Hieronder ook Sjakoo.

De eerste televisie deed begin 1963 haar intrede bij Sjakoo thuis; net op tijd om Reinier Paping de Elstedentocht te zien winnen. Het apparaat was aangeschaft bij Beute in de Gasthuisstraat. Deze middenstander verplaatste zijn winkel later naar de hoek van de Gasthuisstraat met de Onnastraat.

Oranjefeest 1939

De Hepkema (Nieuwsblad van Friesland) van 9 augustus 1939 bericht over de Oranjefeesten te Steenwijk. Links op de foto het bloemencorso van de buurtvereniging Woldstraat. Rechts een beeld van het touwtrekken op de Markt.

Begin negentiende eeuw was er al een schoolmeester actief in Onna, getuige bijgaande vacaturebeschrijving uit de Overijsselsche Courant van 22 december 1818. De beloning bedroeg kennelijk 100 gulden per jaar.

Dat de Kop van Overijssel (en Muggebeet - het oord waar grote delen van Sjakoo's voorouders vandaan komen) tot ver in de negentiende eeuw nog een zeer ontoegankelijk gebied was, blijkt wel uit bijgaand kranteknipsel uit het 'Nieuws van den dag, kleine courant' van 12 april 1875 over postbezorging.

Na de dood van A. Fledderus werd zijn bezit verkocht; getuige deze advertentie uit de Oprechte Haarlemse Courant van 5 juli 1817.

Dagje uit naar Amsterdam met dochter Marike. We schrijven tweede helft jaren negentig.

Op de mulo werd Sjakoo het slachtoffer van het fenomeen 'schoolconcert'. Hij heeft nu nog een hekel aan Marie-Cecile Moerdijk. Klasgewijs werden de leerlingen afgevoerd naar de aula van de LTS.

In de tuin van de familie Beerta stond ooit een wachthuisje (langs de Goeman Borgesiusstraat).

Een prachtige foto uit 1952 van de bewoners van het Rusthuis aan de Kornputsingel, zoals te vinden op de facebookpagina 'Historisch Steenwijk'.

Drumband

Op www.schoolbank.nl is bijgaande foto te vinden van de drumband van de Wilhelminaschool. Sjakoo heeft net als zijn zus daar ook nog enige tijd deel van uitgemaakt. Het lopen met een zware trommel was iets te veel voor zijn tengere gestalte. Er werd geoefend in het handenarbeidlokaal; niet op trommels, maar op de tafels! Enkele van de marsen kent Sjakoo nu nog uit zijn hoofd. Op de foto loop de drumband door de Rozenstraat.

Gecostumeerd voetbal

Lebbert van Dalen wees mij erop (waarvoor dank) dat deze opname er een is van gecostumeerd voetbal dat tijdens de bevrijdingsfeesten in Steenwijk werd gespeeld door 'Steun'. Daar kwam volgens Van Dalen altijd veel volk op af. Door de verkleding is niet goed te zien wie allemaal op de foto staan. Tweede van links staat Moos de Vroome. De laatste van die rij zou Jan Jongedijk kunnen zijn.

Sjakoo blijkt nog een foto van dit evenement in zijn bezit te hebben. De tweede hieronder. Of de derde foto ook te maken heeft met dit gecostumeerde voetbal is Sjakoo niet helemaal duidelijk. Op die laatste staat tweede van links onder (met pop op schoot) zijn oom Wolter de Ruiter (de Boko) afgebeeld.

Oosterpoort

We zien een deel van het Roxy theater en een villa waar ooit een militair tehuis in was gevestigd.

Een mooie foto van het Mozesplein uit de collectie van Henk Dolstra.

Sjakoo's vader, Gerard Peeters, bij een watermolen (Singraven?).

Het Volk 1928

Het dagblad 'Het Volk' had kennelijk al in de jaren twintig een pagina voor kinderen: 'Het kleine volk' geheten. Kinderen konden briefjes opsturen naar samensteller Van Reest. Op 3 maart 1928 worden Geertje (dan 10 jaar) en Lipkje de Ruiter (dan 15 jaar) taalkundig terechtgewezen.

Op 8 maart 1941 werd Sjakoo's nicht Femmie Martin geboren. Getuige ook deze annonce in het Agrarisch Nieuwsblad.

Het agrarisch nieuwsblad van 31 maart 1942 meldt het overlijden van Sjakoo's opa Meindert de Ruiter. Deze had op 20 maart daaraan voorafgaand het tijdelijke met het eeuwige gewisseld.

Joodse geschiedenis

Reeds voor 1700 vestigde het eerste joodse gezin zich in Steenwijk. Het stadsbestuur trachtte rond 1720 meer joodse kooplieden naar Steenwijk te halen in een poging om zo de handel te stimuleren. Aanvankelijk liep dit op niets uit, maar in de loop van de achttiende eeuw vestigden zich er meerdere joodse gezinnen. Deze begroeven hun doden vanaf circa 1775 op de begraafplaats aan de Schapendrift, ten zuiden van Noordwolde. Rond 1795 werd de begraafplaats aan de huidige Eesveenseweg in Steenwijk aangekocht, deze werd in 1807, in 1860 en in 1911 uitgebreid.

Ook na de burgerlijke gelijkstelling in 1796 ondervonden joden soms nog belemmeringen wanneer zij zich in Steenwijk wilden vestigen. Desondanks nam het aantal joden zowel in het stadje zelf als in de omliggende plaatsen snel toe.

Aan het begin van de negentiende eeuw werden de godsdienstoefeningen gehouden in een privé-huis in Steenwijk. In 1813 werd een kamer aangekocht in de Gasthuisstraat, die zes jaar later gerenoveerd werd en uitgebreid tot een echte synagoge. In de vijftiger jaren van de negeniende eeuw leidde een intern conflict over vernieuwingen tot een scheuring binnen de gemeente. De hereniging in 1869 was aanleiding tot de bouw van een nieuwe synagoge eveneens in de Gasthuisstraat, op de hoek van de Kornputsingel.

De kinderen kregen aanvankelijk joods onderwijs in een lokaal van de stedelijke school, in 1849 werd een eigen schoolgebouw opgetrokken. Nog in 1917 werd naast de synagoge een nieuwe joodse school ingericht.
Behalve de kerkenraad, het kerkbestuur en een penningmeester voor het Heilige Land waren in Steenwijk diverse genootschappen en verenigingen voor o.a. het begrafeniswezen, zorg voor het interieur van de synagoge en Torastudie.
De economische situatie van de Steenwijkse joden was over het algemeen goed, zij waren voornamelijk actief in de (textiel)handel en de vleeshouwerij. Ook een grote specerijenhandel had een joodse eigenaar. Een aantal joden uit Steenwijk nam deel aan het stads- en provinciaal bestuur.

Tijdens de Duitse bezetting werden in Steenwijk dezelfde anti-joodse maatregelen genomen als in de rest van ons land. In september 1942 werd een aantal joden in een werkkamp bij Staphorst ondergebracht en tewerkgesteld. Bijna de helft van de joodse inwoners van Steenwijk heeft de oorlog weten te overleven, meestal in onderduik. De overigen werden naar de kampen in het Oosten gedeporteerd en zijn daar omgekomen.
De synagoge en het interieur zijn in de oorlog behouden gebleven, ondanks het feit dat het gebouw als opslag gebruikt werd. Ook de rituele voorwerpen en de Tora-rollen bleven bewaard.

Na de oorlog werd het joodse leven in Steenwijk korte tijd hervat, maar de synagoge werd niet regelmatig meer gebruikt. In 1948 werd het gebouw verkocht en uiteindelijk gesloopt. Een deel van de rituele voorwerpen werd aan het Joods Historisch Museum geschonken. De joodse gemeente werd in 1964 opgeheven en bij die van Zwolle gevoegd.

De plaatselijke overheid draagt tegenwoordig zorg voor de joodse begraafplaats aan de Eesveenseweg. Een project, waarbij 180 grafstenen onder auspiciën van de stichting Beth Chaim gerestaureerd werden, is in juni 2001 afgesloten. Het reinigingshuisje op de begraafplaats werd in 1985 herbouwd. In de gevel bevindt zich een gedenksteen voor de joodse inwoners van Steenwijk die de oorlogsjaren niet overleefden.
In september 2005 werd op de hoek van de Van den Kornputsingel en de Gasthuisstraat een monument onthuld voor de 51 omgekomen joodse inwoners van Steenwijk. In oktober 2007 werd er aan de gevel van een bankgebouw op diezelfde hoek, waar tot 1952 de synagoge stond, een gedenkplaat onthuld ter herinnering aan deze synagoge.

In Willemsoord, een in de jaren twintig van de negentiende eeuw in Steenwijkerwold gestichte armenkolonie, was een aparte joodse buurt, de Jodenpol genaamd. Deze joodse gemeenschap, die tussen 1830 en 1890 bestond, had een synagoge, een joodse school en een begraafplaats, gelegen aan De Pol, nabij de huidige Prins Willem Alexanderstraat. De begraafplaats wordt door de overheid van Steenwijk onderhouden.

Ook in de nabij gelegen plaatsen Oldemarkt en Kuinre woonden gedurende de negentiende eeuw enige joodse gezinnen.

Bron: Joods historisch museum

Delpher

De Universiteitsbibliotheken van Amsterdam (UvA), Groningen, Leiden en Utrecht en de Koninklijke Bibliotheek (KB) lanceerden op 20 november een nieuwe online dienst: Delpher. Delpher geeft toegang tot Nederlandse historische teksten uit de digitale collecties van wetenschappelijke instellingen, bibliotheken en erfgoedinstellingen.

Delpher maakt het mogelijk om miljoenen gedigitaliseerde pagina’s uit Nederlandse boeken, kranten en tijdschriften op één centrale plek op woordniveau te doorzoeken. Bij lancering bevatte Delpher ruim 90.000 boeken, 1,5 miljoen pagina’s uit 80 tijdschrifttitels en bijna 100 miljoen artikelen uit kranten. Dit tekstmateriaal dateert uit de 17e tot en met de 20e eeuw en is afkomstig uit een groot aantal instellingen.

Het aanbod bij de start van Delpher bestaat uit materiaal dat reeds via verschillende websites beschikbaar is, maar zal in de komende jaren groeien met nieuwe gedigitaliseerde publicaties en nieuwe functionaliteiten. Onder andere zal al het gedigitaliseerde tekstmateriaal uit het programma Metamorfoze, het Nationaal Programma voor het Behoud van het Papieren Erfgoed, via Delpher beschikbaar komen.

Delpher blijft zich dan ook vanaf het moment van lancering verder ontwikkelen. Mede daarom wordt Delpher als bètaversie gelanceerd; een online gebruikersdienst als Delpher kan juist in wisselwerking met de eindgebruiker verder verbeterd worden. Delpher is er voor iedereen met interesse in Nederlands cultureel erfgoed. De dienst is eenvoudig in gebruik zodat zowel professionele onderzoekers als andere geïnteresseerden met het materiaal uit de voeten kunnen.

De bronnen worden uniform gepresenteerd en zijn op een eenduidige manier doorzoekbaar. Het is mogelijk verschillende materiaalsoorten met elkaar te vergelijken, op woordniveau te zoeken, resultaten te delen en op te slaan. Delpher kent verschillende zoekfilters om snel tot resultaat te komen.

Delpher is er voor alle onderzoekers die historisch bronnenmateriaal gebruiken. Voor wetenschappers en journalisten die hun onderzoek een stap verder willen brengen. Voor genealogen die speuren naar onontdekte stukjes familiegeschiedenis. Voor studenten die werken aan hun scriptie. Delpher ontsluit full text miljoenen pagina’s uit kranten, boeken en tijdschriften en is een goudmijn voor onderzoek en ontdekking.

Jan Steenbergen

De Meppeler Jan Steenbergen was ooit bevriend met Sjakoo's moeder. Deze foto toont hem als soldaat te Lissabon (!?)
We schrijven vermoedelijk de jaren dertig.

Sjakoo's Nijmeegse neef Gerrie (oudste zoon van tante Annie en oom Hennie) Peeters als baby (ca. 1950).

Foto uit de nalatenschap van Sjakoo's ouders. Wie is dit?

Dialect

over de nebbe sloan - bekritiseren
verstaft - de kracht verloren (van gummi en elastiek)
slof - de kracht verloren (koekjes)
koerken - geluid van duiven
protte - veel
ik proatte naarns omhenne - ik zeg je de waarheid
zwelevers - zwaluwen
anwenst - vervelende nieuwe gewoonte
krone - kruintje
kni'je - knie
ti'je - teen
vli'j - vel (op de melk)
knieperties - dunne wafeltjes (geen equivalent in het Nederlands)

Oost

Deze foto vond Sjakoo op internet. Hij weet alleen helaas niet meer waar precies. Zo te zien gaat het om de opening van cafetaria Oost aan de Oosterstraat. Eind jaren vijftig, begin jaren zestig waren er in Steenwijk behalve dit cafetaria en dat van Boschma in de Scholestraat nauwelijks uitgaansmogelijkheden.

Wie is er hier met een theeserviesje aan het spelen?

Sjakoo's vader, Gerard Peeters, werkte jarenlang samen met de hier afgebeelde Willem Hetebrij.

Lena de Ruiter ter hoogte van de Gasthuispoort. Links op de achtergrond is nog een deel van de synagoge te zien.

Watersnood

In 1776 was er, zoals bekend, een grote watersnoodramp in de Kop van Overijssel. De grote meren ontstonden en Beulake moest worden ontruimd. De Amsterdamse Courant doet onder meer melding van de gebeurtenissen door te citeren uit een brief uit Steenwijk.

Huis te koop

In 1789 was er te Steenwijk een huis te koop. Helaas wordt uit bijgaande advertentie daarover uit de Oprechte Haarlemse Courant niet duidelijk om welk huis het gaat!

Dialect

De Steenwijker advocaat en procureur A.W. Kamp (1879-1945) had schrijven als liefhebberij. Hij publiceerde niet alleen in kranten, maar schreef ook enkele literaire werken. Hiertoe behoren enkele openluchtspelen. Zo schreef hij in 1913, ter gelegenheid van de onafhankelijkdsfeesten, het stuk '1813'. Hierbij een komisch intermezzo hieruit zoals dat verscheen in de Provinciaals Overijsselsche en Zwolsche Courant en in Driemaandelijkse Bladen 13 (1913) 78-83. Het lijkt Sjakoo niet dat Kamp het dialect uit 1813 kende; dus het gaat om dialect uit 1913!

Geertje de Ruiter ter hoogte van Rams Woerthe. Op de achtergrond links is de winkel van Huisman herkenbaar. Erg vrolijk kijkt Sjakoo's moeder hier niet, terwijl ze duidelijk op weg is om boodschappen in de stad te doen. Een ritueel dat zowat iedere dag plaatsvond rond een uur of twee 's middags. Sjakoo's oude kameraad Dolly (Dolf) ten Veen vertelde ooit dat hij er, toen hij onderwijzer was aan de basisschool op de Kleine Kamp, de klok ongeveer op gelijk kon zetten.

Speeltuin

Johan Dolstra, Harrie Kolhof, Albert Oostra, Siem Vos, Willem Brouwer, Henk Huisman, Sente Regelink, Taco Huberts, Nico Verjans, Andries Groenink. Zo maar wat namen van eind jaren zestig van kinderen rond het speeltuintje aan de Piet Heinstraat.

Heidelberg

Berend ten Broecke genoot zijn lagere school in Steenwijk, de middelbare school volgde hij in Zwolle. Daarna studeerde hij in verschillende steden; onder meer in Heidelberg. J. de Wal heeft in 1886 een boek gepubliceerd over Nederlanders te Heidelberg. Daaruit bijgaand knipsel over Paludanus.

Ortelius

De Koninklijke Bibliotheek, nationale bibliotheek van Nederland, heeft een bijzondere wereldatlas uit de zestiende eeuw verworven, het Toonneel des Aerdt bodems van Abraham Ortelius. Deze atlas wordt beschouwd als de eerste moderne atlas: een gedrukt boek met kaarten van gelijk formaat die speciaal voor die uitgave gemaakt zijn. Dit exemplaar is bijzonder omdat de schitterend ingekleurde kaarten voorzien zijn van beschrijvingen in het Nederlands. Het Toonneel des Aerdt bodems is verworven met steun van de jubilerende Vriendenvereniging van de KB.

De atlas is vervaardigd in Antwerpen, in de eerste jaren van de Tachtigjarige Oorlog. Alle kaarten zijn getekend naar door hem verzamelde bronnen door de Vlaamse cartograaf Abraham Ortelius en gegraveerd door Frans Hogenberg en de gebroeders Arsenius. De eerste uitgave in het Latijn, Theatrum Orbis Terrarum, werd in 1570 gedrukt door Gillis Coppens van Diest; latere uitgaven kwamen van de persen van de wereldberoemde drukker Christoffel Plantijn. Het werk werd een doorslaand succes. Na de Latijnse editie verscheen snel deze Nederlandse en daarna ook edities en aanvullingen in het Duits, Frans, Spaans, Engels en Italiaans.

Zoals te zien werd destijds het noorden niet altijd boven aan de kaart weergegeven. Sjakoo verbaasde zich over de al of niet vermelde plaatsnamen rond Steenwijk.

 

 

De lezer herkent vast dit kruispunt.

Een oude opname van de omgeving van de Onnapoort.