zaterdag 30 november 2013
Het Volk 1928
Het dagblad 'Het Volk' had kennelijk al in de jaren twintig een pagina voor kinderen: 'Het kleine volk' geheten. Kinderen konden briefjes opsturen naar samensteller Van Reest. Op 3 maart 1928 worden Geertje (dan 10 jaar) en Lipkje de Ruiter (dan 15 jaar) taalkundig terechtgewezen.
vrijdag 29 november 2013
donderdag 28 november 2013
maandag 25 november 2013
Joodse geschiedenis
Reeds voor 1700 vestigde het eerste joodse gezin zich in Steenwijk. Het stadsbestuur trachtte rond 1720 meer joodse kooplieden naar Steenwijk te halen in een poging om zo de handel te stimuleren. Aanvankelijk liep dit op niets uit, maar in de loop van de achttiende eeuw vestigden zich er meerdere joodse gezinnen. Deze begroeven hun doden vanaf circa 1775 op de begraafplaats aan de Schapendrift, ten zuiden van Noordwolde. Rond 1795 werd de begraafplaats aan de huidige Eesveenseweg in Steenwijk aangekocht, deze werd in 1807, in 1860 en in 1911 uitgebreid.
Ook na de burgerlijke gelijkstelling in 1796 ondervonden joden soms nog belemmeringen wanneer zij zich in Steenwijk wilden vestigen. Desondanks nam het aantal joden zowel in het stadje zelf als in de omliggende plaatsen snel toe.
Aan het begin van de negentiende eeuw werden de godsdienstoefeningen gehouden in een privé-huis in Steenwijk. In 1813 werd een kamer aangekocht in de Gasthuisstraat, die zes jaar later gerenoveerd werd en uitgebreid tot een echte synagoge. In de vijftiger jaren van de negeniende eeuw leidde een intern conflict over vernieuwingen tot een scheuring binnen de gemeente. De hereniging in 1869 was aanleiding tot de bouw van een nieuwe synagoge eveneens in de Gasthuisstraat, op de hoek van de Kornputsingel.
De kinderen kregen aanvankelijk joods onderwijs in een lokaal van de stedelijke school, in 1849 werd een eigen schoolgebouw opgetrokken. Nog in 1917 werd naast de synagoge een nieuwe joodse school ingericht.
Behalve de kerkenraad, het kerkbestuur en een penningmeester voor het Heilige Land waren in Steenwijk diverse genootschappen en verenigingen voor o.a. het begrafeniswezen, zorg voor het interieur van de synagoge en Torastudie.
De economische situatie van de Steenwijkse joden was over het algemeen goed, zij waren voornamelijk actief in de (textiel)handel en de vleeshouwerij. Ook een grote specerijenhandel had een joodse eigenaar. Een aantal joden uit Steenwijk nam deel aan het stads- en provinciaal bestuur.
Tijdens de Duitse bezetting werden in Steenwijk dezelfde anti-joodse maatregelen genomen als in de rest van ons land. In september 1942 werd een aantal joden in een werkkamp bij Staphorst ondergebracht en tewerkgesteld. Bijna de helft van de joodse inwoners van Steenwijk heeft de oorlog weten te overleven, meestal in onderduik. De overigen werden naar de kampen in het Oosten gedeporteerd en zijn daar omgekomen.
De synagoge en het interieur zijn in de oorlog behouden gebleven, ondanks het feit dat het gebouw als opslag gebruikt werd. Ook de rituele voorwerpen en de Tora-rollen bleven bewaard.
Na de oorlog werd het joodse leven in Steenwijk korte tijd hervat, maar de synagoge werd niet regelmatig meer gebruikt. In 1948 werd het gebouw verkocht en uiteindelijk gesloopt. Een deel van de rituele voorwerpen werd aan het Joods Historisch Museum geschonken. De joodse gemeente werd in 1964 opgeheven en bij die van Zwolle gevoegd.
De plaatselijke overheid draagt tegenwoordig zorg voor de joodse begraafplaats aan de Eesveenseweg. Een project, waarbij 180 grafstenen onder auspiciën van de stichting Beth Chaim gerestaureerd werden, is in juni 2001 afgesloten. Het reinigingshuisje op de begraafplaats werd in 1985 herbouwd. In de gevel bevindt zich een gedenksteen voor de joodse inwoners van Steenwijk die de oorlogsjaren niet overleefden.
In september 2005 werd op de hoek van de Van den Kornputsingel en de Gasthuisstraat een monument onthuld voor de 51 omgekomen joodse inwoners van Steenwijk. In oktober 2007 werd er aan de gevel van een bankgebouw op diezelfde hoek, waar tot 1952 de synagoge stond, een gedenkplaat onthuld ter herinnering aan deze synagoge.
In Willemsoord, een in de jaren twintig van de negentiende eeuw in Steenwijkerwold gestichte armenkolonie, was een aparte joodse buurt, de Jodenpol genaamd. Deze joodse gemeenschap, die tussen 1830 en 1890 bestond, had een synagoge, een joodse school en een begraafplaats, gelegen aan De Pol, nabij de huidige Prins Willem Alexanderstraat. De begraafplaats wordt door de overheid van Steenwijk onderhouden.
Ook in de nabij gelegen plaatsen Oldemarkt en Kuinre woonden gedurende de negentiende eeuw enige joodse gezinnen.
Bron: Joods historisch museum
Ook na de burgerlijke gelijkstelling in 1796 ondervonden joden soms nog belemmeringen wanneer zij zich in Steenwijk wilden vestigen. Desondanks nam het aantal joden zowel in het stadje zelf als in de omliggende plaatsen snel toe.
Aan het begin van de negentiende eeuw werden de godsdienstoefeningen gehouden in een privé-huis in Steenwijk. In 1813 werd een kamer aangekocht in de Gasthuisstraat, die zes jaar later gerenoveerd werd en uitgebreid tot een echte synagoge. In de vijftiger jaren van de negeniende eeuw leidde een intern conflict over vernieuwingen tot een scheuring binnen de gemeente. De hereniging in 1869 was aanleiding tot de bouw van een nieuwe synagoge eveneens in de Gasthuisstraat, op de hoek van de Kornputsingel.
De kinderen kregen aanvankelijk joods onderwijs in een lokaal van de stedelijke school, in 1849 werd een eigen schoolgebouw opgetrokken. Nog in 1917 werd naast de synagoge een nieuwe joodse school ingericht.
Behalve de kerkenraad, het kerkbestuur en een penningmeester voor het Heilige Land waren in Steenwijk diverse genootschappen en verenigingen voor o.a. het begrafeniswezen, zorg voor het interieur van de synagoge en Torastudie.
De economische situatie van de Steenwijkse joden was over het algemeen goed, zij waren voornamelijk actief in de (textiel)handel en de vleeshouwerij. Ook een grote specerijenhandel had een joodse eigenaar. Een aantal joden uit Steenwijk nam deel aan het stads- en provinciaal bestuur.
Tijdens de Duitse bezetting werden in Steenwijk dezelfde anti-joodse maatregelen genomen als in de rest van ons land. In september 1942 werd een aantal joden in een werkkamp bij Staphorst ondergebracht en tewerkgesteld. Bijna de helft van de joodse inwoners van Steenwijk heeft de oorlog weten te overleven, meestal in onderduik. De overigen werden naar de kampen in het Oosten gedeporteerd en zijn daar omgekomen.
De synagoge en het interieur zijn in de oorlog behouden gebleven, ondanks het feit dat het gebouw als opslag gebruikt werd. Ook de rituele voorwerpen en de Tora-rollen bleven bewaard.
Na de oorlog werd het joodse leven in Steenwijk korte tijd hervat, maar de synagoge werd niet regelmatig meer gebruikt. In 1948 werd het gebouw verkocht en uiteindelijk gesloopt. Een deel van de rituele voorwerpen werd aan het Joods Historisch Museum geschonken. De joodse gemeente werd in 1964 opgeheven en bij die van Zwolle gevoegd.
De plaatselijke overheid draagt tegenwoordig zorg voor de joodse begraafplaats aan de Eesveenseweg. Een project, waarbij 180 grafstenen onder auspiciën van de stichting Beth Chaim gerestaureerd werden, is in juni 2001 afgesloten. Het reinigingshuisje op de begraafplaats werd in 1985 herbouwd. In de gevel bevindt zich een gedenksteen voor de joodse inwoners van Steenwijk die de oorlogsjaren niet overleefden.
In september 2005 werd op de hoek van de Van den Kornputsingel en de Gasthuisstraat een monument onthuld voor de 51 omgekomen joodse inwoners van Steenwijk. In oktober 2007 werd er aan de gevel van een bankgebouw op diezelfde hoek, waar tot 1952 de synagoge stond, een gedenkplaat onthuld ter herinnering aan deze synagoge.
In Willemsoord, een in de jaren twintig van de negentiende eeuw in Steenwijkerwold gestichte armenkolonie, was een aparte joodse buurt, de Jodenpol genaamd. Deze joodse gemeenschap, die tussen 1830 en 1890 bestond, had een synagoge, een joodse school en een begraafplaats, gelegen aan De Pol, nabij de huidige Prins Willem Alexanderstraat. De begraafplaats wordt door de overheid van Steenwijk onderhouden.
Ook in de nabij gelegen plaatsen Oldemarkt en Kuinre woonden gedurende de negentiende eeuw enige joodse gezinnen.
Bron: Joods historisch museum
zondag 24 november 2013
Delpher
De Universiteitsbibliotheken van Amsterdam (UvA), Groningen, Leiden en Utrecht en de Koninklijke Bibliotheek (KB) lanceerden op 20 november een nieuwe online dienst: Delpher. Delpher geeft toegang tot Nederlandse historische teksten uit de digitale collecties van wetenschappelijke instellingen, bibliotheken en erfgoedinstellingen.
Delpher maakt het mogelijk om miljoenen gedigitaliseerde pagina’s uit Nederlandse boeken, kranten en tijdschriften op één centrale plek op woordniveau te doorzoeken. Bij lancering bevatte Delpher ruim 90.000 boeken, 1,5 miljoen pagina’s uit 80 tijdschrifttitels en bijna 100 miljoen artikelen uit kranten. Dit tekstmateriaal dateert uit de 17e tot en met de 20e eeuw en is afkomstig uit een groot aantal instellingen.
Het aanbod bij de start van Delpher bestaat uit materiaal dat reeds via verschillende websites beschikbaar is, maar zal in de komende jaren groeien met nieuwe gedigitaliseerde publicaties en nieuwe functionaliteiten. Onder andere zal al het gedigitaliseerde tekstmateriaal uit het programma Metamorfoze, het Nationaal Programma voor het Behoud van het Papieren Erfgoed, via Delpher beschikbaar komen.
Delpher blijft zich dan ook vanaf het moment van lancering verder ontwikkelen. Mede daarom wordt Delpher als bètaversie gelanceerd; een online gebruikersdienst als Delpher kan juist in wisselwerking met de eindgebruiker verder verbeterd worden. Delpher is er voor iedereen met interesse in Nederlands cultureel erfgoed. De dienst is eenvoudig in gebruik zodat zowel professionele onderzoekers als andere geïnteresseerden met het materiaal uit de voeten kunnen.
De bronnen worden uniform gepresenteerd en zijn op een eenduidige manier doorzoekbaar. Het is mogelijk verschillende materiaalsoorten met elkaar te vergelijken, op woordniveau te zoeken, resultaten te delen en op te slaan. Delpher kent verschillende zoekfilters om snel tot resultaat te komen.
Delpher is er voor alle onderzoekers die historisch bronnenmateriaal gebruiken. Voor wetenschappers en journalisten die hun onderzoek een stap verder willen brengen. Voor genealogen die speuren naar onontdekte stukjes familiegeschiedenis. Voor studenten die werken aan hun scriptie. Delpher ontsluit full text miljoenen pagina’s uit kranten, boeken en tijdschriften en is een goudmijn voor onderzoek en ontdekking.
Delpher maakt het mogelijk om miljoenen gedigitaliseerde pagina’s uit Nederlandse boeken, kranten en tijdschriften op één centrale plek op woordniveau te doorzoeken. Bij lancering bevatte Delpher ruim 90.000 boeken, 1,5 miljoen pagina’s uit 80 tijdschrifttitels en bijna 100 miljoen artikelen uit kranten. Dit tekstmateriaal dateert uit de 17e tot en met de 20e eeuw en is afkomstig uit een groot aantal instellingen.
Het aanbod bij de start van Delpher bestaat uit materiaal dat reeds via verschillende websites beschikbaar is, maar zal in de komende jaren groeien met nieuwe gedigitaliseerde publicaties en nieuwe functionaliteiten. Onder andere zal al het gedigitaliseerde tekstmateriaal uit het programma Metamorfoze, het Nationaal Programma voor het Behoud van het Papieren Erfgoed, via Delpher beschikbaar komen.
Delpher blijft zich dan ook vanaf het moment van lancering verder ontwikkelen. Mede daarom wordt Delpher als bètaversie gelanceerd; een online gebruikersdienst als Delpher kan juist in wisselwerking met de eindgebruiker verder verbeterd worden. Delpher is er voor iedereen met interesse in Nederlands cultureel erfgoed. De dienst is eenvoudig in gebruik zodat zowel professionele onderzoekers als andere geïnteresseerden met het materiaal uit de voeten kunnen.
De bronnen worden uniform gepresenteerd en zijn op een eenduidige manier doorzoekbaar. Het is mogelijk verschillende materiaalsoorten met elkaar te vergelijken, op woordniveau te zoeken, resultaten te delen en op te slaan. Delpher kent verschillende zoekfilters om snel tot resultaat te komen.
Delpher is er voor alle onderzoekers die historisch bronnenmateriaal gebruiken. Voor wetenschappers en journalisten die hun onderzoek een stap verder willen brengen. Voor genealogen die speuren naar onontdekte stukjes familiegeschiedenis. Voor studenten die werken aan hun scriptie. Delpher ontsluit full text miljoenen pagina’s uit kranten, boeken en tijdschriften en is een goudmijn voor onderzoek en ontdekking.
Jan Steenbergen
De Meppeler Jan Steenbergen was ooit bevriend met Sjakoo's moeder. Deze foto toont hem als soldaat te Lissabon (!?)
We schrijven vermoedelijk de jaren dertig.
We schrijven vermoedelijk de jaren dertig.
zaterdag 23 november 2013
vrijdag 22 november 2013
donderdag 21 november 2013
Dialect
over de nebbe sloan - bekritiseren
verstaft - de kracht verloren (van gummi en elastiek)
slof - de kracht verloren (koekjes)
koerken - geluid van duiven
protte - veel
ik proatte naarns omhenne - ik zeg je de waarheid
zwelevers - zwaluwen
anwenst - vervelende nieuwe gewoonte
krone - kruintje
kni'je - knie
ti'je - teen
vli'j - vel (op de melk)
knieperties - dunne wafeltjes (geen equivalent in het Nederlands)
verstaft - de kracht verloren (van gummi en elastiek)
slof - de kracht verloren (koekjes)
koerken - geluid van duiven
protte - veel
ik proatte naarns omhenne - ik zeg je de waarheid
zwelevers - zwaluwen
anwenst - vervelende nieuwe gewoonte
krone - kruintje
kni'je - knie
ti'je - teen
vli'j - vel (op de melk)
knieperties - dunne wafeltjes (geen equivalent in het Nederlands)
dinsdag 19 november 2013
Oost
Deze foto vond Sjakoo op internet. Hij weet alleen helaas niet meer waar precies. Zo te zien gaat het om de opening van cafetaria Oost aan de Oosterstraat. Eind jaren vijftig, begin jaren zestig waren er in Steenwijk behalve dit cafetaria en dat van Boschma in de Scholestraat nauwelijks uitgaansmogelijkheden.
dinsdag 12 november 2013
zondag 10 november 2013
zaterdag 9 november 2013
donderdag 7 november 2013
Watersnood
In 1776 was er, zoals bekend, een grote watersnoodramp in de Kop van Overijssel. De grote meren ontstonden en Beulake moest worden ontruimd. De Amsterdamse Courant doet onder meer melding van de gebeurtenissen door te citeren uit een brief uit Steenwijk.
woensdag 6 november 2013
Huis te koop
In 1789 was er te Steenwijk een huis te koop. Helaas wordt uit bijgaande advertentie daarover uit de Oprechte Haarlemse Courant niet duidelijk om welk huis het gaat!
zondag 3 november 2013
Dialect
De Steenwijker advocaat en procureur A.W. Kamp (1879-1945) had schrijven als liefhebberij. Hij publiceerde niet alleen in kranten, maar schreef ook enkele literaire werken. Hiertoe behoren enkele openluchtspelen. Zo schreef hij in 1913, ter gelegenheid van de onafhankelijkdsfeesten, het stuk '1813'. Hierbij een komisch intermezzo hieruit zoals dat verscheen in de Provinciaals Overijsselsche en Zwolsche Courant en in Driemaandelijkse Bladen 13 (1913) 78-83. Het lijkt Sjakoo niet dat Kamp het dialect uit 1813 kende; dus het gaat om dialect uit 1913!
Abonneren op:
Posts (Atom)